Reggae, słońce i marihuana

Jak postrzegamy Jamajkę, a jaka jest naprawdę? 

Kilka faktów na dobry początek 

Ponad 5 lat temu Jamajka na stałe zagościła w moim życiu. Było to związane w głównej mierze z fascynacją tańcem dancehall oraz jego bogatą kulturą. Mój pierwszy wyjazd na Jamajkę uświadomił mi,  że znalazłam życiową pasję, która bardzo wpłynęła na mój sposób życia. Wyjazdy 2 razy w roku na tę karaibską wyspę, przy pracy w korpo na etacie, nie są łatwe do zrealizowania i wymagają wielu wyrzeczeń. Z drugiej strony kiedy coś się bardzo pokocha to zawsze znajdzie się sposób aby spełniać swoje marzenia. 

Dla mnie Jamajka to już coś więcej niż tylko taniec, każdego dnia staram się znajdować informacje, które wzbogacą moją wiedzę na temat tej wyspy i jej mieszkańców. Dodatkowo bardzo lubię dzielić się z moimi przyjaciółmi i znajomymi tym czego się dowiedziałam, i tak powstał pomysł na bloga. 

Przyjemnie jest zdobywać wiedzę, ale jeszcze przyjemniej jest przekazywać ją dalej – taka moja filozofia życiowa. 🙂 

Przygotowując się do pierwszego wpisu na temat Jamajki, zapytałam moich znajomych o to, z czym kojarzy im się ta karaibska wyspa. Z odpowiedzi, które otrzymałam, wyłania się obraz słonecznego miejsca z błękitnym morzem oraz wszechobecną muzyką reggae, tańcem i marihuaną. Nie da się ukryć, że wszystkie te skojarzenia mają w sobie wiele prawdy. Jamajka to miejsce z niezwykłym klimatem, którego można pozazdrościć – wakacyjna pogoda trwa cały rok.  

Mieszkańcy wyspy odznaczają się dużą kreatywnością i talentami artystycznymi, dlatego też Jamajka znana jest na świecie przede wszystkim dzięki swojemu wkładowi w rozwój muzyki i tańca.  

Z drugiej jednak strony, lata dominacji kolonialnej odcisnęły swoje piętno na jamajskim społeczeństwie, które do dziś zmaga się z wieloma problemami ekonomicznymi oraz istniejącymi podziałami społecznymi. 

Jamajka to kraj kontrastów gdzie bogactwo miesza się z wielką biedą, a radość życia z ciężką codziennością. Aby zrozumieć funkcjonowanie współczesnej Jamajki potrzeba wiele czasu i zagłębienia się w tematy związane z jej historią, kulturą czy polityką.  

Myśląc o założeniu strony poświeconej Jamajce oraz o tematach moich pierwszych wpisów, doszłam do wniosku, że na początek chciałabym podzielić się z Tobą kilkoma ciekawymi faktami, które wyznaczą tematykę jaką będę tutaj poruszać. 

Jeśli interesujesz się Jamajką to możliwe, że te informację będą już Tobie znane – jednak wychodzę z założenia, iż warto przypominać sobie podstawy, które pomagają w zrozumieniu bardziej złożonych zagadnień. 

Jeśli natomiast Jamajka nie leżała w kręgu Twoich zainteresowań to te informacje będą stanowić dobry początek do zapoznania się z tematem .  

No to zaczynamy 🙂 

Geografia

Jamajka to trzecia pod względem wielkości wyspa na Karaibach – zaraz po Kubie i Haiti.  Kraj zamieszkuje prawie 3 miliony ludzi a jego największymi miastami są Kingston (stolica kraju), Spanish Town, Portmore i  Montego Bay. 

Na wyspie spotkamy się z wyżynno-górzystym krajobrazem. Najwyższe pasmo górskie to Góry Błękitne z najwyższym szczytem Jamajki –  Blue Mountain Peak (2256 m). 

Góry Błękitne możemy kojarzyć z kawą Blue Mountain rosnącą na ich zboczach – jest ona uznawana za jedną z najlepszych, a co za tym idzie najdroższych kaw na świecie. 

Wyspa słynie ze swoich pięknych plaż i niezwykłych wodospadów, z których najbardziej znane to Dunn’s River Falls, położone niedaleko turystycznej miejscowości Ocho Rios. 

Dunn’s River Falls stały się tłem dla kilku scen z pierwszego filmu o James’ie Bondzie – Doktor No. Ian Fleming, twórca powieści o Agencie 007,  mieszkał na Jamajce i właśnie tam stworzył serię książek poświeconych najsłynniejszemu  agentowi świata. 

Historia w telegraficznym skrócie 

Rdzennymi mieszkańcami Jamajki byli Indianie Arawak  (w wielu opracowaniach nazywa się ich również Indianami Taino), którzy przybyli na tę wyspę z Ameryki Południowej prawie 2 500 lat temu. Swoją ojczyznę nazywali Xaymaca, co oznaczało ziemię lasów i wody. Spokojne życie pierwszych mieszkańców Jamajki uległo diametralnej zmianie, gdy w 1494 roku Krzysztof Kolumb odkrył wyspę poszukując nowych ziem zasobnych w bogactwa naturalne, głownie złoto. Ku rozczarowaniu Kolumba i jego hiszpańskich towarzyszy Jamajka okazała się krajem ubogim w złoża mineralne, zauważono jednak, że posiada idealne warunki do upraw rolniczych. Pierwsi europejscy osadnicy rozpoczęli tworzenie różnych plantacji, m.in. kakao, bawełny, słodkich ziemniaków, wykorzystując Indian jako siłę roboczą. 

Ciężka, wyniszczająca praca oraz choroby przywiezione przez kolonizatorów doprowadziły do śmierci znacznej części populacji rdzennych mieszkańców Jamajki. 

Brak rąk do pracy przy uprawach rolniczych w nowych koloniach był ważnym czynnikiem, dla którego europejscy osadnicy zwrócili się ku Afryce. Jamajka stała się kolejnym miejscem, do którego zaczęto ściągać czarnoskórych niewolników. Grupy pierwszych Afrykanów przywiezionych na wyspę nie były liczne, ponieważ uprawy prowadzone przez Hiszpanów nie wymagały dużych nakładów siły roboczej. Wszystko zmieniło się w 1655 roku wraz z przejęciem wyspy przez Brytyjczyków i decyzją o nakierowaniu produkcji na cukier. Na Jamajce stworzono ogromne powierzchniowo plantacje trzciny cukrowej, wymagające o wiele większej liczby osób potrzebnych do pracy.

Afrykanie przywiezieni na wyspę pochodzili w głównej mierze z Afryki Zachodniej, obecnych terenów Ghany. Niesprawiedliwość i wielkie okrucieństwo systemu niewolniczego doprowadzały do buntów i prób odzyskania wolności przez Afrojamajczyków. Aktywna postawa przeciwko opresji doprowadziła w 1838 roku do ostatecznego zniesienia niewolnictwa na Jamajce. Był to pierwszy krok na drodze do emancypacji i tworzenia nowego jamajskiego społeczeństwa, które w 1962 roku ostatecznie wywalczyło niepodległość. 

Poza Afrojamajczykami i Europejczykami wyspę zamieszkiwali między innymi Chińczycy, Hindusi, Libańczycy i Syryjczycy. I właśnie te wszystkie grupy i ich kultury miały wpływ na ukształtowanie współczesnej Jamajki. 

Motto Jamajki doskonale odzwierciedla wielokulturowość jej społeczeństwa: 

„Out of Many one people” – „Z wielu narodów – jeden”

Język 

Językiem urzędowym na Jamajce jest język angielski, jednak znaczna część społeczeństwa w codziennych kontaktach posługuje się językiem kreolskim, znanym jako Jamaican Patwah (Patois). Jest to język, który powstał na bazie angielskiego, charakteryzujący się naleciałościami m.in. języków plemion zamieszkujących Afrykę Zachodnią.  

Ustrój Polityczny 

Jamajka wraz z uzyskaniem niepodległości w 1962 roku przystąpiła do Wspólnoty Narodów ( ang. The Commonwealth), czyli zrzeszenia krajów stanowiących byłe brytyjskie imperium kolonialne. Jest ona tzw. królestwem wspólnotowym (ang. Commonwealth realm) uznającym Elżbietę II za głowę państwa. Innymi słowy – Jamajka jest monarchią  konstytucyjną uznającą królową Wielkiej Brytanii za głowę państwa. Władza królowej, reprezentowana na wyspie przez gubernatora generalnego, jest symboliczna, ponieważ realny wpływ na kształtowanie polityki na Jamajce ma parlament z premierem i radą ministrów na czele. 

Warto dodać, że na Jamajce mamy do czynienia z dwupartyjnym podziałem władzy. Dwie główne siły polityczne to socjaldemokratyczna Ludowa Partia Narodowa (People’s National Party, PNP) oraz liberalna  Jamajska Partia Pracy (Jamaica Labour Party, JLP).

Kultura

Jamajka jest kolebką wielu stylów muzycznych, m.in. mento, ska, rocksteady, reggae czy dancehall’u. 

Wśród szerokiej publiczności najbardziej znanym gatunkiem jest reggae, rozsławione na świecie przez Bob’a Marleya i jego zespół The Wailers. Muzyka reggae narodziła się na Jamajce pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku i była mocno związana z ruchem Rastafari. W tekstach piosenek tzw. roots reggae poruszano tematykę niesprawiedliwości społecznych i rasowych. Była to muzyka buntownicza, tworzona głównie przez artystów wywodzących się z biednej części jamajskiego społeczeństwa, zamieszkującej miejskie getta. W warstwie tekstowej krytykowano tzw. Babilon, czyli zepsucie i zło, które można było odnaleźć m.in. w opresyjnym systemie stworzonym przez białą rasę. W piosenkach porusza się również tematy związane z pokojem, miłością czy budowaniem samoświadomości i dumy z bycia Afrojamajczykiem. 

Można powiedzieć, że reggae stało się wizytówką Jamajki. Jest to dobro narodowe, które rozsławia kraj na całym świecie, a mieszkańcy dbają o promocję swojego dziedzictwa, organizując liczne koncerty i festiwale przyciągające na Jamajkę rzeszę fanów z wielu zakątków świata. Najsłynniejszym jamajskim festiwalem muzycznym jest coroczny Rebel Salute.

Każdego roku, w lutym, na Jamajce organizowany jest miesiąc reggae – cykl koncertów, wykładów i wystaw mających na celu promowanie tego stylu muzycznego.  

Luty jest także miesiącem, w którym Jamajczycy świętują urodziny Boba Marley’a. Co roku, 6 lutego przy ulicy Hope Road 56, w byłym domu artysty (obecnie przekształconym na muzeum), odbywają się koncerty na  jego cześć.

 W 2018 roku UNESCO wpisała reggae na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości.

Jamajka jest również kolebką dancehall’u – stylu muzycznego, który wyłonił się pod koniec lat 70. XX wieku i zdominował jamajską scenę muzyczną. Bogate klasy jamajskiego społeczeństwa od samego początku uznały dancehall za obrazoburczy. Powodem złej sławy były teksty piosnek, które często szokowały swoją wulgarnością. Wiele utworów poruszało m.in. temat seksu w bardzo otwarty i prowokujący sposób. Dancehall to mieszanka wybuchowa, której nie da się zamknąć w sztywne ramy i prosto sklasyfikować. Z jednej strony szokuje tekstami, jest oskarżana o promowanie negatywnych wzorców zachowań, rozwiązłości i przemocy. Z drugiej jednak strony znajdziemy w niej wiele radości i pozytywnego, pokojowego przesłania. Dancehall doskonale odzwierciedla buntowniczą naturę jamajskiego społeczeństwa, jest pełen sprzeczności i kontrastów, i dlatego zyskał taką popularność. Jest to muzyka rozrywkowa, która króluje na imprezach organizowanych przez jamajskie Sound Systemy, nieustannie porywająca ludzi do tańca . 

Dancehall to nie tylko muzyka to również  styl taneczny.  Jak sama nazwa wskazuje, Dance Hall to miejsce, gdzie ludzie spotykają się, by potańczyć, posłuchać muzyki i zapomnieć o codziennych zmartwieniach. Taniec pozwala Jamajczykom uwolnić się od negatywnych emocji.  

Dancehall mimo kontrowersji, które często wywołuje, jest magnetyczny i przyciąga na Jamajkę wielu turystów, w szczególności tancerzy chcących zrozumieć kulturę, jaka się wokół niego wytworzyła. Na blogu zamierzam poświęcić wiele miejsca kulturze dancehall’u, bo to właśnie od niej zaczęła się moja miłość do Jamajki. 

To co właśnie przeczytałeś to skrótowa wersja tego co znajdziesz na moim blogu. Każdy mój wpis będzie jak kolejny krok, który poprowadzi nas do zrozumienia funkcjonowania współczesnej Jamajki. Mam nadzieję, że będziesz chciał mi towarzyszyć w tej drodze 🙂 

Jeśli są tematy, które szczególnie Cię interesują, masz pytania lub uwagi to zachęcam do kontaktu.